زمین شناسی، التراسیون، کانی سازی و ژئوشیمی محدوده معدن فیروزه نیشابور (منطقه اکتشافی غاردوم)

معدن فیروزه نیشابور در استان خراسان رضوی و 55 کیلومتری شمال غرب شهرستان نیشابور واقع شده و از نظر تقسیمات زمین شناسی در زون ساختاری البرز شرقی و زیر زون بینالود قرار دارد. این معدن از قدیمی ترین معادن فیروزه جهان است و تاریخ آن به 4000 سال قبل می رسد، آثار بهره برداری امروزه به صورت غارها و حفره های نامنظم در کل منطقه فیروزه دار مشهود است. منطقه اکتشافی غاردوم قسمت شمال و شمال شرقی معدن فیروزه نیشابور را شامل می شود. واحدهای سنگی منطقه شامل انواع آتشفشانی (تراکیت، هورنبلندتراکیت، آندزیت، لاتیت، لاتیت- آندزیت، برش آتشفشانی، بیوتیت لاتیت و هورنبلند لاتیت- آندزیت)، نیمه عمیق (دیوریت پورفیری) و برش ها ( هیدروترمال و گسلی) می باشند. پذیرفتاری مغناطیسی نمونه های، سنگی آتشفشانی و نفوذی کمتر آلتره منطقه، از si 5-10×50 تا si 5-10×255 می باشد. بنابراین از نظر سری ماگمایی سنگ های منطقه از نوع سری مگنتیتی (اکسیدان) می-باشند. این واحد ها تحت آلتراسیون های سیلیسی، آرژیلیکی، کربناتی، سیلیسی-کربناتی و پروپیلیتیک ضعیف قرار گرفته اند. آلتراسیون سیلیسی بیشترین گسترش را در منطقه دارد و سبب مورفولوژی خشن و صخره ساز شده است. این آلتراسیون واحدهای آتشفشانی، برشی و محدوده زون های گسلی را تحت تاثیر قرار داده است. آلتراسیون آرژیلیکی بعد از آلتراسیون سیلیسی حضور چشمگیری در منطقه دارد، بطوریکه واحدهای آتشفشانی، برشی و توده ی دیوریت پورفیری را تحت تاثیر قرار داده است. کانی سازی که هم در سنگ های آتشفشانی و هم نفوذی دیده می شود شامل مراحل اولیه و ثانویه است. کانی سازی اولیه به صورت استوک ورک، افشان و برش هیدروترمالی دیده می شود که شامل اسپکیولاریت، مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت و بورنیت است. کانی سازی استوک ورک با رگچه هایی به ضخامت حداکثر 5/0 تا 6 میلیمتر در واحدهای تراکیت، لاتیت، آندزیت و دیوریت پورفیری دیده می شود. رگچه ها از نوع سولفید اکسید شده با هاله کانیهای رسی، کوارتز- پیریت، کوارتز-کربنات- پیریت، پیریت و مگنتیت است. رگچه کوارتز- پیریت، پیریت و مگنتیت بیشترین گسترش را در منطقه مورد مطالعه دارند. برش هیدروترمالی نیز یکی از موارد مهم کانی سازی منطقه می باشد. در این سنگ دو مرحله کانی سازی وجود دارد، مرحله قبل از برشی شدن که کانی سازی در قطعات وجود دارد و مرحله بعد از برشی شدن که کانی سازی توسط محلول سیلیسی ایجاد شده است. کانی سازی ثانویه شامل فیروزه، کالکوسیت، کوولیت، هماتیت و گوتیت می باشد. توده دیوریت پورفیری به واسطه داشتن کانی سازی افشان و استوک ورک، کوارتز سولفیدی می تواند از جمله سنگ های منشاء کانی سازی منطقه باشد. اکتشافات ژئوشیمیایی به روش رسوبات آبراهه ای ناهنجاری عناصر مس، روی، کبالت و نیکل را در منطقه نشان می دهد. در ژئوشیمی به روش خرده سنگی نیز دامنه تغییرات عناصر به این شرح است. مس از 8 تا ppm 3222، روی از 1 تا ppm 332، سرب از 3 تا ppm 71، مولیبدن از 8 تا ppm 58، کبالت از 1 تا ppm 75، نیکل از 1 تا ppm 36، نقره از 1 تا ppm 241، بیسموت از 18تا ppm 67 و طلا از 3 تا ppb 20. بیشترین ناهنجاری مربوط به عنصر مس می باشد، که با واحد هورنبلند تراکیت و با آلتراسیون سیلیسی شدید دیده می شود.